Adapazarı Belediyesi Ekim ayı olağan meclis toplantısı ikinci oturumunda, 2026 Mali Yılı ve izleyen iki yılın 2027-2028 Mali Yılları Bütçe Tasarısı ve Tahminleri ile ilgili hazırlanan Bütçe Komisyon Raporu kabul edildi.

Rapora göre tahmini bütçe 2 milyar 600 milyon TL...

Adapazarı ilçesinin nüfusu 270 binin üzerinde...

Adapazarı Belediyesi bu bütçe ile bu nüfusa hizmet edecek...

Buna istinaden Türkiye genelinde ilçe belediyelerinin bütçe bakımından bölgesel olarak değerlendirelim...

İlçe belediyelerinin mali gücü, Türkiye'deki yerel yönetim sisteminin en karmaşık ve eşitsizlik barındıran konularından biridir. Mali güç, coğrafyadan nüfusa, ekonomik yapıdan merkezi yönetimle ilişkilere kadar birçok faktörden derinden etkilenir...

Bu konuyu ana başlıklar halinde detaylandıralım...

1. İlçe Belediyelerinin Gelir Kaynakları (Mali Gücün Temelleri)

Bir ilçe belediyesinin mali gücünü oluşturan gelir kaynakları iki ana grupta toplanır...

A. Kendi Gelirleri (Öz Gelirler)

Emlak Vergisi: En önemli ve istikrarlı öz gelir kalemidir. İlçedeki konut, işyeri ve arazilerin değeri üzerinden alınır. Gelişmiş, yapılaşmanın yoğun olduğu ilçelerde çok yüksek gelir getirirken, kırsal ilçelerde çok düşüktür...

İlan ve Reklam Vergisi: İlçe sınırları içindeki reklam panoları ve ilanlardan alınan vergidir. Ticari hayatın canlı olduğu ilçeler için önemli bir kaynaktır...

Eğlence Vergisi: Sinema, tiyatro, konser, diskotek vb. yerlerden alınan vergidir. Sosyal ve kültürel hayatın hareketli olduğu ilçelerde değerlidir...

İşyeri Açma ve İşletme Ruhsat Bedelleri: Yeni açılan işyerlerinden alınan tek seferlik ücretlerdir...

Harçlar ve Ücretler: Yapı ruhsatı harçları, çöp toplama ücreti, zabıta cezaları gibi belediyenin sunduğu hizmet karşılığı alınan paralardır...

Hizmet Bedelleri: Su, doğalgaz, ulaşım (otobüs, metro) gibi belediyenin işlettiği ticari işletmelerden gelen gelirlerdir...

Büyükşehirlerdeki ilçe belediyeler genellikle bu gelirlere doğrudan sahip olmaz, büyükşehir belediyesi toplar ve paylaştırır...

B. Merkezi Yönetimden Gelen Gelirler

Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay (İl Özel İdaresi Payı): Merkezi bütçede toplanan vergilerin (KDV, ÖTV, gelir vergisi vb.) belirli bir yüzdesi illere, iller de kendi içinde nüfus ve gelişmişlik düzeyi gibi kriterlere göre ilçelere dağıtılır. Bu, özellikle öz geliri düşük ilçeler için hayati önem taşır...

Büyükşehir Katkı Payı: Büyükşehir belediyesi sınırları içindeki ilçe belediyelerine, büyükşehir bütçesinden yapılan aktarımdır. Dağıtım formülü büyükşehirden büyükşehire değişiklik gösterebilir...

Proje Bazlı Destekler (Yatırım Teşvikleri): Belediyenin bir projesi (okul, hastane, kültür merkezi yapımı) için merkezi yönetimden sağlanan ödeneklerdir. Siyasi ilişkiler bu desteklerin alınmasında etkili olabilmektedir...

2. Mali Gücü Belirleyen Faktörler

İlçe belediyeleri arasında inanılmaz bir mali uçurum vardır. Bunun başlıca sebepleri şunlardır...

1. Nüfus ve Nüfus Yoğunluğu

Daha fazla nüfus, daha fazla emlak vergisi, daha fazla işyeri ve daha fazla hizmet bedeli demektir.

2. Ekonomik Yapı ve Ticari Canlılık
Zengin İlçe: İstanbul Kadıköy, Beşiktaş, Ankara Çankaya gibi ilçelerde çok katlı ofis binaları, AVM'ler, lüks rezidanslar ve turistik tesisler bulunur. Bu da emlak ve reklam vergilerini astronomik seviyelere çıkarır...

Fakir İlçe: Doğu Anadolu'daki bir dağ ilçesinde veya bir büyükşehirin varoş sayılabilecek yeni oluşmuş ilçesinde ticari faaliyet ve değerli emlak azdır...

3. Coğrafi Konum ve Gelişmişlik Düzeyi

Kıyı bölgelerindeki turistik ilçeler (örneğin Antalya Muratpaşa, Muğla Fethiye) yaz aylarında nüfus patlaması yaşar ve eğlence vergisi başta olmak üzere öz gelirleri artar...

4. Büyükşehir Statüsü
Büyükşehir içindeki bir ilçe belediyesi ile, büyükşehir dışındaki (mülki idare olan) bir ilçe belediyesi arasında gelir kaynakları ve sorumluluklar farklılık gösterir. Büyükşehir belediyeleri genellikle büyük altyapı yatırımlarını üstlendiği için ilçe belediyelerinin işi nispeten hafifler, ancak gelirleri de merkezileşebilir...

5. Siyasi Etmenler
İktidar partisi ile aynı çizgide olan belediyelerin merkezi yönetimden proje bazlı destek alma ihtimalinin daha yüksek olduğu yaygın bir algıdır...

3. Somut Örnekler ve Aradaki Uçurumun Boyutu
Rakamlarla ifade etmek gerekirse... (2023 veya en güncel bütçe verileri yaklaşık olarak)

En Yüksek Bütçeli İlçe Belediyeleri...

İstanbul Kadıköy Belediyesi: 5-6 Milyar TL bütçe. Yoğun emlak, ticari canlılık ve nüfus.

Ankara Çankaya Belediyesi: 4-5 Milyar TL bütçe. Başkentin merkezi, büyükelçilikler, bakanlıklar...

İstanbul Beşiktaş Belediyesi: Yüksek değerli emlak ve turizm/ticaret gelirleri...

Orta Ölçekli Bir İlçe Belediyesi...

Örneğin, Anadolu'nun gelişmiş bir ilinin (Kayseri, Konya, Bursa vb.) merkez ilçesi: 500 Milyon - 1 Milyar TL civarında bütçe...

Düşük Bütçeli Bir İlçe Belediyesi...

Doğu veya Güneydoğu Anadolu'daki kırsal bir ilçe veya bir büyükşehirin yeni ve az gelişmiş bir ilçesi: 50-100 Milyon TL civarında, hatta daha düşük bütçe. Bu belediyeler bütçelerinin büyük kısmını personel giderlerine ayırmak zorunda kalır, yatırım için çok az kaynak kalır...

Dolayısıyla...

Bir ilçe belediyesinin mali gücü, büyük oranda kendi coğrafi ve ekonomik kaderi tarafından belirlenir. Bu da aynı ülke sınırları içinde, bazı ilçelerin dünya standartlarında hizmet verirken, diğerlerinin temel alt yapıyı dahi sağlamakta zorlanmasına neden olur. Bu eşitsizliği gidermek için merkezi yönetim tarafından yapılan transferler hayati önem taşır, ancak yine de uçurumu kapatmaya yetmez...

Sağlıcakla kalın...

Ilçe bütçeleri