Bugün gazetecilikte algı operasyonuyla ilgili konuyu değerlendirelim. Bu, medya etiği ve toplumsal psikoloji açısından kritik bir konudur. Gazetecilerin veya medya kuruluşlarının haberler aracılığıyla algı operasyonu yürütmesi, gerçekleri çarpıtarak, belirli bir grubu, fikri, siyasi görüşü veya olayı hedef kitlenin zihninde manipüle etmek amacıyla kasıtlı bir şekilde haber yapmasıdır...

Bu bir "psikolojik operasyon" (PSYOP) türüdür ve amacı nesnel habercilik değil, izleyici/okuyucunun düşüncelerini, duygularını ve nihayetinde davranışlarını yönlendirmektir...

İşte bu operasyonun nasıl işlediğine dair temel yöntemler ve örnekler:
1. Dil ve Kelime Seçimi (Framing - Çerçeveleme)…
Aynı olay, farklı kelimelerle anlatılarak tamamen zıt algılar yaratılabilir.
Örnek 1: Aynı kişi için "özgürlük savaşçısı" veya "terörist" tanımlaması yapılması...
Örnek 2: Bir protestoda "kalabalık ve coşkulu bir grup" veya "azılı bir güruh" ifadelerinin kullanılması...
Örnek 3: Ekonomik bir durum için "yüzde 70'lik ****enflasyon" yerine "fiyatların yeniden dengelenmesi" gibi yumuşatılmış bir dil kullanılması.

2. Bilginin Seçici Sunumu (Cherry-Picking)…
Haber yapılırken, olayın sadece bir kısmının, operasyonu yürütenin istediği algıyı destekleyecek şekilde sunulmasıdır. Karşıt görüşler veya rahatsız edici detaylar kasıtlı olarak görmezden gelinir...
Örnek: Bir siyasetçinin yaptığı uzun bir konuşmadan sadece skandal bir cümlenin alınarak servis edilmesi, o cümlenin hemen ardından gelen açıklayıcı veya farklı bağlamdaki ifadelerin ise haberden çıkarılması...

3. Gündem Belirleme ve Gündem Saptırma (Agenda Setting & Diversion)
Medya, hangi konuların önemli olduğunu belirleme gücüne sahiptir. Algı operasyonlarında bu güç, toplumun dikkatini asıl önemli ve rahatsız edici konulardan başka yöne çekmek için kullanılır...
Örnek: Ekonomik bir kriz yaşanırken, medyanın sürekli magazin haberlerine veya nispeten önemsiz bir tartışmaya odaklanması, insanların temel sorunları unutmasına neden olabilir...

4. Kaynak Kullanımı ve Anonimlik…
Manipülatif haberlerde kaynaklar çoğu zaman belirsizdir veya tek taraflıdır.
"Yetkili kaynaklar", "güvenilir bir isim", "saraydan gelen bilgiler" gibi ifadelerle, doğruluğu teyit edilemeyen, ancak otorite vurgusuyla sunulan iddialar kullanılır. Karşı tarafın görüşlerine yer verilmez veya çok cılız bir şekilde verilir...

5. Görsel Manipülasyon…
Fotoğraf ve video, algıyı en hızlı şekilde yöneten araçlardır.
Kadraj: Bir protestoda sadece şiddet yanlısı birkaç kişinin gösterilmesi, barışçıl göstericilerin kadraj dışında bırakılması...
Fotoğraf Seçimi: Bir liderin komik veya güçsüz göründüğü bir karenin kasıtlı seçilmesi...
Montaj ve Efektler: Görüntülerin manipüle edilerek farklı bir bağlamda sunulması...

6. Tekrarlama Yöntemi…
Yalan veya abartılı bir iddia bile, sürekli ve farklı kanallardan tekrarlandığında, zamanla toplumda "gerçek" olarak kabul görmeye başlayabilir. Bu, algı operasyonlarının en klasik ve etkili yöntemlerinden biridir...
Neden ve Kimler Yapar?
Siyasi İktidarlar: Kendi politikalarını meşrulaştırmak, muhalefeti itibarsızlaştırmak, seçmeni etkilemek...
Ekonomik Çıkar Grupları: Kendi lehlerine olan yasaların çıkması veya rakiplerinin itibar kaybetmesi için…
Medya Sahipleri: Kendi siyasi/ekonomik çıkarları doğrultusunda toplumu yönlendirmek...
Dış Aktörler: Hedef ülkenin iç işlerine müdahale etmek, kamoyunu etkilemek.

Hülasa…

Gerçek gazetecilik; tarafsızlık, doğruluk, şeffaflık, hesap verebilirlik ve olayların bağlamını bütünüyle sunmak üzerine kuruludur...

Algı operasyonu ise bu ilkelerin tamamen terk edilmesi veya istismar edilmesidir. Bu nedenle, medya okuryazarlığı becerisi gelişmiş bir toplum, bu tür operasyonlara karşı en dirençli olan toplumdur...

Haberleri tüketirken "Bu haberi kim yapıyor?, Hangi kaynakları kullanıyor?, Neyi söylüyor, neyi söylemiyor?, Kullandığı dil nasıl?" sorularını sormak çok önemlidir...

Son olarak şunu da ilave etmekte yarar var…

Bu tür operasyonlar, medya etiğine aykırı olabilir ve güvenilir habercilik ilkelerini zedeler. Ancak, her haberin algı operasyonu olduğu anlamına gelmez; önemli olan, haberin tarafsız, doğru ve dengeli olup olmadığını değerlendirmektir...

Aslında…

Medya okuryazarlığı, bu tür manipülasyonları fark etmek için kritik bir beceridir...

NOT: Bir süreliğine özel işlerimden dolayı yazılarıma ara veriyorum. Yeniden görüşmek üzere…

Sağlıcakla kalın…

Algı operasyon